
1. Introductie
Je bent verplicht om voor het installeren van een warmtepomp een geluidsberekening te maken. Voor het maken van een geluidsberekening heb je volgens de Nederlandse regelgeving het maximale geluidsvermogen van de buitenunit nodig. Heel vaak is deze informatie moeilijk te vinden en regelmatig zie je verschillende geluidswaardes voor dezelfde buitenunit. Omdat verschillende leveranciers verschillende uitgangspunten hanteren is het ook moeilijk vergelijken.
In deze blog willen we je graag helpen om te begrijpen wat deze verschillen zijn, welke geluidswaardes je nodig hebt, en hoe je de juiste informatie bij de fabrikant kan opvragen.
2. Wat is geluidsvermogen en dB(A)?
• Geluidsvermogen (ook wel geluidsproductie) is het geluid dat de buitenunit van een warmtepomp of airco produceert. Het geluid wordt minder goed hoorbaar als je verder weg van de buitenunit bent. Hoe we dat geluid horen op een bepaalde afstand van de buitenunit, noemen we de geluidsdruk.
• Geluidsvermogen wordt weergegeven in dB(A). Omdat mensen niet alle frequenties van geluid even goed horen, worden de gemeten decibel waardes op verschillende frequenties aangepast. Dat genormaliseerde getal drukken we uit in dB(A). De waardes op de verschillende frequenties worden samengevoegd, zodat we één getal hebben voor het geluidsvermogen.
3. Welke omstandigheden hebben invloed op het meten van het geluidsvermogen?
• Verschillende dingen kunnen invloed hebben op de waarneming van geluid. Bijvoorbeeld wind, regen, temperatuur, luchtvochtigheid, afstand tot gebouwen en bodemomstandigheden. Het is dan ook lastig om de invloed van de omstandigheden van de meting goed in te schatten als je de geluidsdruk van een warmtepomp buiten meet.
• Gelukkig bestaan er formules waarmee we de geluidsdruk op een bepaald punt kunnen berekenen. We berekenen de geluidsdruk op basis van het geluidsvermogen van warmtepompen. Zo gaan we van geluidsemissie (uitstraling) van het apparaat naar de geluidsimmissie (inval) op een bepaalde positie. Dat kunnen we doen door rekening te houden met de omstandigheden van de situatie, bijvoorbeeld de afstand tussen de geluidsbron en de ontvanger.
• Het is dus van belang om goede informatie over de geluidsemissie van een warmtepomp te hebben. De fabrikant van een warmtepomp laat het geluidsvermogen doorgaans meten in een speciale akoestische ruimte in een laboratorium.
• Maar ook in een laboratorium kun je verschillende omstandigheden nabootsen. Vooral de buitentemperatuur waarin de warmtepomp werkt en de afgiftemperatuur die de warmtepomp moet produceren zijn belangrijk. Als het heel koud is, moeten de compressor en ventilator van een warmtepomp bijvoorbeeld veel harder werken (en maken dan meer geluid) dan als het minder koud is.
• Dit zie je in de documentatie, als het goed is, terug in het volgende formaat:
A7/W35 (Buitentemperatuur 7C, Aanvoertemperatuur 35C). Andere geziene formaten zijn A10/W35, A-7/W35, A0/W55, etc.
4. In welke omstandigheden moet het geluidsvermogen worden gemeten?
• Gelukkig hebben we regels die bepalen in welke omstandigheden moet worden gemeten. Daardoor wordt het (hopelijk) steeds makkelijker om warmtepompen met elkaar te vergelijken.
• Voor het bepalen van het geluidsvermogen van warmtepompen zijn twee regelingen van toepassing.
o De Ecodesign richtlijn van de EU voor het op de markt mogen brengen van een warmtepomp en
o de Nederlandse Omgevingswet en bijbehorende Omgevingsregeling, met de regels die voorschrijven op welke wijze het geluidsvermogen moet worden vastgesteld waarmee we moeten rekenen in de geluidsberekening.
Wat staat erin?
• Het doel van de Ecodesign richtlijn is om warmtepompen makkelijker te kunnen vergelijken en minimale prestaties te eisen van warmtepompen die op de Europese markt mogen worden verkocht. Het doel van de Omgevingswet is om normen te geven ter bescherming van buren en bewoners.
• De twee regelingen hebben dus een verschillend doel. Als gevolg daarvan gebruiken ze ook verschillende omstandigheden waarin het geluidsvermogen van een warmtepomp moet worden bepaald.
• De Ecodesign richtlijn heeft het over ‘nominale standaardomstandigheden’. Dit komt kort gezegd neer op de geluidsproductie bij een buitentemperatuur van 7 graden (A7) en een aanvoertemperatuur 35 graden (W35). De Ecodesign richtlijn heeft de EN12102-norm aangewezen als de standaard waarmee het geluidsvermogen moet worden gemeten. Bovendien gaat het om het energieverbruik en bijbehorende geluidsvermogensniveau bij een gemiddelde situatie. Daardoor zijn deze waardes regelmatig lager dan vereist volgens de Nederlandse wetgeving. De waardes op het energielabel kan je dus niet zomaar gebruiken voor de geluidsberekening.
• De Omgevingswet bepaalt dat het geluidsvermogen van een warmtepomp moet worden bepaald op basis van het ‘maximale toerental [..] van de installatie’. Vollast dus. Ofwel, 100% vermogen van de compressor en de ventilator. Als het instellen van het maximale toerental niet mogelijk is, dan moet het geluidsvermogen worden bepaald zoals in het onderstaande schema staat:

• Voor de verplichte geluidsberekening moet worden gerekend met de Nederlandse norm.
5. Gevolgen van verschillende meetomstandigheden
• Als gevolg van deze verschillende regels, zijn er voor dezelfde buitenunit regelmatig verschillende geluidswaardes te vinden. Het is daardoor soms lastig om de juiste gegevens te vinden die je nodig hebt voor de geluidsberekening.
• Kan ik afgaan op het getal op het energielabel? Nee. De waarde op het label is eigenlijk nooit het maximale geluidsvermogen van de buitenunit. Als je kijkt op de schallrechner, zie je regelmatig verschillen tussen de ErP-waarde van het energielabel en het maximale geluidsvermogen. Bovendien is het energielabel niet compleet, want er staan geen verschillen tussen dag- en nachtmodus op. Ook staat er geen informatie over tonaal geluid op (zie hieronder).
• Voor het energielabel worden metingen verricht volgens de norm EN12102. Maar, een fabrikant bepaalt vervolgens zelf welk percentage van het vermogen ze passend vinden bij de installatie in een gemiddelde (seizoensgenormaliseerde) situatie en welk getal dus op het energielabel verschijnt. Daardoor kunnen er grote verschillen ontstaan tussen de ErP waarde en het geluidsvermogen, nodig voor de geluidsberekening. Wij hebben al verschillen van 7dB(A) en 13 dB(A) gezien tussen deze twee waarden.
• Als er staat, gemeten volgens EN12102, zegt dat dus niet genoeg, je moet dan alsnog weten of de gepresenteerde waarde wel op 100% van die meting is, of dat dat het seizoensgenormaliseerde, door de fabrikant bepaalde, getal is.
6. Tonaliteit (in het kort)
• Wat is tonaal geluid? Tonaal geluid is geluid dat een hoorbare toon heeft, zoals bijvoorbeeld een tik, een toon of een zoem/brom.
• Waarom is het belangrijk? Tonaal geluid wordt vaak als storender ervaren, vandaar dat er extra aandacht aan wordt gegeven.
• Hoe wordt het gemeten? Vanaf 1 januari 2024 moet de tonaliteit worden bepaald volgens NEN-ISO 1996-2:2017, Annex J, table J.1. Daarbij wordt een tonaliteitscorrectie bepaald van 0 dB naar 6 dB met stappen van 1 dB. Tot en met 2023 mocht dit nog worden gedaan volgens een Duitse regeling (DIS47315/150257, April 2004 (BfE Basel)), maar de waardes volgens deze regeling zijn sinds 1 januari 2024 dus officieel niet meer geldig voor de geluidsberekening.
7. Wat fabrikanten moeten aanleveren voor de Nederlandse geluidsberekening
• Fabrikanten moeten zorgen voor de beschikbaarheid van deze waardes. Dit zorgt ervoor dat de geluidsberekeningen gebaseerd zijn op juiste waardes, dat je appels met appels kunt vergelijken en dat buitenunits geen geluidsoverlast veroorzaken bij de buren.
• Wij krijgen regelmatig vragen van installateur wat ze van de fabrikant mogen verwachten om aan te leveren. Dan geven wij het volgende lijstje:
o LwA_max, het geluidsvermogen, of bronvermogen, van het apparaat in dB(A), waarbij de fabrikant bevestigt dat het is gemeten volgens de eisen van het bouwbesluit (Bijlage XVII Omgevingsregeling, en Bijlage IVh Omgevingsregeling). Let op: Dit is dus niet de waarde die in een brochure staat als bijvoorbeeld X dB op 1 meter afstand
o K1, de tonaalwaarde van het apparaat in dB(A)
o Of de tonaal waarde is vastgesteld volgens de NEN-ISO 1996-1:2016 norm (verplicht sinds 1 januari 2024)
o Als het apparaat een nachtmodus heeft: LwA_max en Tonaalwaarde voor de nachtmodus
o Afmetingen (tenminste de hoogte van de buitenunit)
o de PDF waaruit de geluidsgegevens blijken
• Helaas hebben fabrikanten deze gegevens nog niet altijd beschikbaar. Graag werken we samen met fabrikanten om deze gegevens goed in ons systeem te krijgen. Contact met ons daarover opnemen kan hier.
8. Conclusie
• Geluidsvermogen van een airco of warmtepomp moet bij vollast worden gemeten.
• Het is lastig om de juiste informatie te vinden die nodig is voor een geluidsberekening. Zoek naar ‘geluidsvermogen’ of ‘geluidsproductie’ in de specificaties. Verwijzingen naar het energielabel, ErP-waardes of EN12102 zijn niet voldoende omdat deze waardes maar zelden bij vollast zijn.
• Vertrouw niet op claims als 'Y dB(A) op X meter afstand'. Daar heb je voor je geluidsberekening niks aan.
Met dank voor het kritisch meelezen aan Sten Verbruggen (REDUCD) en Erik Boels.