Geluidseisen voor warmtepompen en airco's

[Bijgewerkt op 9 september 2025]

Warmtepompen worden steeds populairder als duurzaam alternatief voor verwarming en koeling. Daardoor groeit het aantal geïnstalleerde warmtepompen in Nederland. Ook de markt voor airconditioners – technisch gezien ook warmtepompen – groeit fors.  

Een lucht-lucht of lucht-water warmtepomp (en dus ook een airco) bestaat vaak uit een binnengedeelte en een buitengedeelte, waartussen de warmte wordt verplaatst. Als de warmtepomp in werking wordt gesteld, produceert het buitengedeelte - ook wel de buitenunit genoemd – een bepaald geluid. Dit werkt hetzelfde voor een monoblock warmtepomp, alleen heeft die geen binnengedeelte.

Een warmtepompinstallatie, en de geluidsproductie van de buitenunit, moet aan strenge geluidseisen voldoen, zodat het geluid in de omgeving geen overlast veroorzaakt.  

Hoeveel geluid een buitenunit produceert en hoe je de geluidsdruk op meetpunten berekent, is van een heleboel factoren afhankelijk. Denk aan het merk en type warmtepomp, de exacte locatie waar de warmtepomp geplaatst wordt, of er reflectievlakken en obstakels zijn en of er bijvoorbeeld gebruik wordt gemaakt van geluidsisolerende maatregelen. Kortom, het is in de praktijk nog niet zo eenvoudig om te bepalen of een installatie aan de geluidseisen voldoet.

Toch is het belangrijk en verplicht om de geluidsdruk op de erfgrens te berekenen. Als blijkt dat de buitenunit te veel lawaai maakt, dan kleven daar namelijk flinke risico’s aan. Het overschrijden van geluidsnormen kan leiden tot klachten van buren en tot handhaving door de gemeente. Als bijvoorbeeld de buitenunit vervolgens moet worden verplaatst of verwijderd kan dat hoge kosten tot gevolg hebben. Bovendien levert dit een enorm gedoe op. Een gemeente zal devergunning afwijzen als blijkt dat er geen correcte geluidsberekening aanwezig is.

Voorkomen is ook hier dus beter dan genezen.

Maar hoe stel je op de juiste wijze vast of de buitenunit van een warmtepomp of airco voldoet aan deze geluidseisen?

In dit artikel gaan we dieper in op de geluidsnormen voor warmtepompen en de complexiteit van de bijbehorende regelgeving.

De markt voor warmtepompen  

De verkoop en het gebruik van warmtepompen en airco's groeit in Nederland. Per jaar worden zo'n 50.000 tot 100.000 warmtepompen en zo'n 250.000 tot 300.000 airconditioners geïnstalleerd. Door de groeiende bewustwording van milieuvriendelijke verwarmingsopties en de druk om CO2-uitstoot te verminderen, zal deze trend zich de komende jaren vermoedelijk voortzetten.

Hoe meer warmtepompen geplaatst worden, hoe meer de geluidsproductie voor overlast zal gaan zorgen. De groei van de markt benadrukt dus het belang van de naleving van de geldende geluidsnormen, die in de toekomst alleen maar belangrijker zullen worden. Als we niet willen dat in de toekomst het plaatsten van warmtepompen en airco's volledig vastloopt door geluidsoverlast, is het belangrijk om nu de buitenunits op de goede plek te installeren.

De huidige regelgeving

Om voor een leefbare omgeving te zorgen heeft de overheid normen opgesteld van aanvaardbare geluidsniveaus. Omdat de buitenunits van warmtepompen geluid maken moeten ze aan deze regels voldoen.  

In Nederland is het Besluit bouwerken leefomgeving (Bbl) belangrijk, omdat daarin de geluidsnorm staat voor buiten opgestelde installaties voor warmte- of koudeopwekking, buitenunits van warmtepompen en airco's dus.

Artikel 4:107 lid 2 van het Bbl luidt nu:

"Een installatie voor warmte- of koudeopwekking, die is opgesteld buiten de uitwendige scheidingsconstructie van een bouwwerk, veroorzaakt op de perceelgrens met een bouwwerkperceel voor een andere woonfunctie een geluidsniveau van ten hoogste 40 dB, berekend volgens de bij ministeriële regeling gestelde regels."

De bedoeling van deze bepaling uit het Bbl is duidelijk: het beschermen van buitenruimten en woningen op aangrenzende percelen tegen te veel lawaai van installaties. De buitenunit mag op de perceelgrens 40dB(A) aan geluid veroorzaken. Deze regeling geldt op grond van artikel 5.14, tweede lid, van het Bbl ook voor de verbouw van een pand.

Artikel 3 van Bijlage XVII bij de Omgevingsregeling (een uitvoeringsregeling van het Bbl) voegt vervolgens nog een uitzondering toe: Als de buitenunit van de airco of warmtepomp een stille modus heeft, dan geldt overdag een geluidsnorm van 45dB(A). Moet de stille modus wel ingeschakeld zijn tussen 19h en 7h.

Verdere regels over het berekenen van geluid staat in Bijlage IVh bij de Omgevingsregeling (meet- en rekenmethode geluid industrie, voorheen de Handleiding Meten en Rekenen Industrielawaai of, de HRMI). Dit is een technisch document waarin tot in detail is vastgelegd hoe de geluidsdruk op verschillende meetpunten moet worden berekend bij verschillende soorten geluidsbronnen.

De bijlagen XVII en IVh bij de Omgevingsregeling en de wijziging daarvan leggen al snel een probleem bloot van het maken van een geluidsberekening voor warmtepompen en airco’s. Geluid, en het rekenen daarmee, is behoorlijk ingewikkeld als het niet je specialiteit is.

Natuurlijk is het eenvoudiger om aan de geluidseisen te voldoen als de warmtepomp in een grote tuin van een vrijstaand huis wordt geplaatst. Maar gelet op de energietransitie en de groei in het aantal warmtepompen en airco’s, zullen steeds meer warmtepompen in drukbevolkte gebieden worden geplaatst. Ze komen dan ook op kleinere percelen terecht.

Professionele installateurs hebben weliswaar ervaring met het plaatsen van airco's en/of warmtepompen, maar het is toch vaak lastiger dan van tevoren gedacht om een juiste plek voor de buitenunit te vinden. Vuistregels werken maar zelden goed. Daarom is het handig om vooraf een geluidsberekening te maken om duidelijk te hebben of de warmtepomp op een bepaalde locatie aan de wettelijke geluidsnormen voldoet.

WPAC

Ingewikkeld of niet, de regelgeving moet natuurlijk wel nageleefd moet worden: de geplaatste buitenunit moet aan de 40dB(A) norm op de perceelgrens voldoen.

Er bestaan professionele partijen die maatwerk akoestische berekeningen en metingen kunnen uitvoeren. Dit is een kostbare en vaak tijdrovende methode. Voor de meeste warmtepompen en airco’s die bij particulieren geplaatst worden is dit dan ook niet realistisch.

De overheid heeft zich de complexiteit van de geluidsregels ook gerealiseerd. Om die reden heeft het ministerie van BZK een Excel rekenhulp laten ontwerpen: de Rekentool geluid warmtepompen en airco’s, ook wel WPAC of RVO rekentool genoemd.

De rekentool is een uitgebreide Excel-sheet, waarin allerlei informatie over de situatie, het perceel, de plaatsing en de details van de warmtepomp moeten worden ingevuld. Op basis van deze informatie berekent het Excel-sheet of de warmtepomp of airco aan de geluidseisen voldoet.

De berekening van de WPAC-rekentool is gebaseerd op het Bouwbesluit (nu Bbl) en de Handleiding Meten en Rekenen Industrielawaai. De overheid zegt hierover:

Op basis van akoestische berekeningen kan men echter vooraf aannemelijk maken dat voldaan wordt aan de geluidseis. Voor deze berekeningen heeft het ministerie van BZK een rekentool (ODS-bestand) laten opstellen en een daarbij behorende handleiding.

Met andere woorden, door de WPAC-rekentool te gebruiken kan je vooraf aannemelijk maken dat de installatie aan de geluidseisen voldoet. Je hoeft dan geen gespecialiseerde akoestische meting op locatie te doen.

Beperkingen van WPAC

Op het eerste oog lijkt de WPAC-rekentool een goede oplossing om met de complexe geluidsberekening om te gaan. Maar helaas blijkt de rekentool niet zonder beperkingen.

Moeilijk in te vullen Excelsheet

Ten eerste is ook de WPAC-rekentool behoorlijk complex. De overheid heeft weliswaar een handleiding bij de rekentool beschikbaar gesteld, maar voor mensen die niet dagelijks met deze materie werken is de Excelsheet behoorlijk intimiderend. Het kost veel tijd om uit te zoeken hoe de tool werkt. De complexiteit van de Excelsheet zal veel mensen afschrikken en ervan weerhouden om de tool te gebruiken.

Installateurs die regelmatig warmtepompen installeren, zullen wellicht wel de kennis hebben om met de WPAC-rekentool aan de slag te gaan. Maar ook voor deze partijen geldt dat de tool behoorlijk ingewikkeld is, en niet intuïtief werkt. Uit tijdsoverwegingen laten deze partijen het gebruik van de tool dus vaak achterwege en ook voor installateurs is de WPAC-tool dus geen goede oplossing om met de geluidseisen om te gaan.

Geen informatie vooraf ingevuld

Ten tweede vereist de rekentool dat er veel specifieke informatie exact wordt ingevuld. Niet-professionele partijen zullen vaak niet weten hoe deze informatie moet worden achterhaald.

Alleen geschikt voor rechthoekige percelen

Ten derde kunnen bijvoorbeeld alleen rechthoekige percelen worden ingevoerd. Dat is problematisch, alleen al omdat uit een simpele steekproef op Funda blijkt dat slechts 60% van alle percelen daadwerkelijk (bijna) rechthoekig is. Percelen met schuine lijnen, of afwijkende vormen kunnen niet worden ingevoerd. In die gevallen moet geforceerd een rechthoek over het niet-rechthoekige perceel worden geplot, wat leidt tot onnauwkeurigheid van de berekening.

Vereist veel ruimtelijk inzicht

Ten vierde moet je voor ieder vlak bij de woning een nieuwe berekening maken en alle coordinaten opnieuw invullen. Als je bijvoorbeeld de buitenunit aan de zij- of voorkant van de woning wilt plaatsen, zul je opnieuw een berekening moeten maken. Dat vereist het inzicht om de x, y en z coordinaten in gedachten te kunnen draaien en zo de berekening opnieuw te kunnen invullen. Dat inzicht is helaas maar weinigen gegeven.

Duidelijk is dat – hoe goed bedoeld ook – de WPAC-rekentool noch voor particulieren noch voor installateurs een goede oplossing biedt om op een werkbare manier met de geluidsregels om te gaan.

Nieuwe wetgeving

De geluidsregels vonden hun grondslag in het Bouwbesluit 2012. Per 1 april 2021 zijn de geluidsnormen zoals we die nu kennen opgenomen in het Bouwbesluit. Sinds januari 2024 is het Bouwbesluit vervangen voor het Besluit Bouwwerken Leefomgeving, het Bbl.

Per 1 januari 2024 is ook het onderdeel van het Burgerlijk Wetboek dat gaat over de aannemingsovereenkomst (waaronder ook de installatie van een nieuwe airco of warmtepomp valt) gewijzigd. Nu wordt nog meer benadrukt dat de installateur verantwoordelijk is voor goed advies over het geluid van de buitenunit. Dat is erg lastig zonder een geluidsberekening te maken. Bovendien maakt de nieuwe wet de installateur voor maar liefst 20 jaar uitdrukkelijk aansprakelijk voor het opleveren van een installatie die niet aan de normen voldoet. Lees hier wat er precies veranderd is.

Daarnaast is per 1 januari 2024 de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) ingevoerd. Deze wet bepaalt dat de installateur niet alleen aan het Bbl moet voldoen, maar dit ook moet documenteren en in een dossier moet bewaren, inclusief de gemaakte berekeningen. Deze dossierplicht is al verplicht voor nieuwbouw en zal later ook worden ingevoerd voor verbouw.

Voor installateurs ontstaat door deze nieuwe strengere regels vanzelfsprekend een sterke stimulans om aan de geluidsnormen te voldoen. We zien ook steeds meer rechtspraak waarin klagende buren bij de rechter hun gelijk halen in verband met geluidsoverlast van een warmtepomp.

Het verschil tussen geluidsvermogen en geluidsdruk

Geluid - en het rekenen daarmee - is een technisch vakgebied waarbij complexe termen soms per ongeluk door elkaar gebruik worden. Een voorbeeld daarvan zijn de termen geluidsvermogen en geluidsdruk, die beide iets anders betekenen.

Beide waarden zijn belangrijk om de hoeveelheid geluid van een buitenunit te berekenen.  

• ‍Geluidsvermogen - ook wel geluidsproductie genoemd - is wat de buitenunit aan geluid produceert onafhankelijk van de afstand tot de buitenunit.

• ‍Geluidsdruk is wel direct meetbaar en is afhankelijk van de afstand tot de bron, van de weerkaatsing, en nog een aantal factoren.

Beiden waarden worden gemeten in dB(A). Bij een bron met een constant geluidsvermogen, zoals een buitenunit van een warmtepomp, verandert de geluidsdruk als je deze meet op verschillende afstanden van de buitenunit. Hoe verder je meet van de bron, hoe lager de geluidsdruk.

Fabrikanten van warmtepompen noemen meestal geluidsdruk om aan te geven hoeveel lawaai hun buitenunit maakt. Die waarde is meestal lager dan het geluidsvermogen, wat marketingtechnisch natuurlijk voordelig is voor de leverancier.

Maar om een correcte geluidsberekening te maken, werken we met het maximale geluidsvermogen van de buitenunit. Daarmee kan je de geluidsdruk op verschillende punten berekenen, bijvoorbeeld op de perceelgrens. Zoals hierboven is uitgelegd, is dat een belangrijke waarde uit het Bbl. Indien de installatie over een nachtmodus beschikt, wordt gerekend met het maximale geluidsvermogen van de nachtmodus.

Mythes: “fluisterstil” en anderhalve meter afstand

Omdat geluidsberekeningen en tevens de wetgeving hierover complex zijn, is het soms lastig om feit van fictie te onderscheiden.  

Bijna alle warmtepompleveranciers stellen bijvoorbeeld dat hun warmtepompen “fluisterstil” zijn. Betekent dat dan dat de warmtepomp dan automatisch aan de geluidseisen uit het Bbl voldoet? Het antwoord is helaas nee.

Fluisterstil is een marketingterm die weinig waarde heeft om te bepalen wat het werkelijke geluidsvermogen van een warmtepomp is. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat op 3 meter afstand de geluidsdruk ongeveer 35dB(A) is. Deze informatie is onvoldoende om vast te stellen wat het geluidsvermogen van de warmtepomp is. En om vast te stellen of de buitenunit niet te veel lawaai maakt, gaat het daar juist om. Ieder apparaat is fluisterstil, als je er maar ver genoeg vandaan bent :-)

Een andere ”regel” die regelmatig de kop opsteekt is dat warmtepompen standaard anderhalve meter van de erfgrens moeten worden geplaatst om aan de geluidseisen te voldoen. Hoewel het niet precies duidelijk is waar deze mythe vandaan komt, klopt dit niet! Voor de anderhalve meter regel is geen enkele wettelijke of natuurkundige basis te vinden. Om te weten of je aan de geluidseisen voldoet, moet de installateur een geluidsberekening maken waarbij hij de factoren op locatie meerekent.

De oplossing: Geluidslabel.com

Zoals blijkt uit het artikel is het niet makkelijk om aan de geluidseisen voor warmtepompen en airco’s te voldoen, zowel voor particulieren als professionele installatiebedrijven.

Als oplossing voor dit probleem is Geluidslabel.com geboren. Geluidslabel.com is gebruiksvriendelijke software voor installateurs om uit te rekenen of een warmtepomp of airco aan de geluidseisen voldoet. Geluidslabel hanteert dezelfde rekenmethode als de WPAC rekentool, zoals vastgelegd in bijlagen IVh en XVII bij de Omgevingsregeling, zodat de uitkomst in lijn is met de wettelijk vastgelegde geluidseisen.

Dit gaat in de praktijk erg snel: binnen enkele minuten kan je als gebruiker de geluidsberekening afronden. Daarmee krijg je de berekening van de geluidsdruk op de wettelijk vereiste meetpunten, en een oordeel of de installatie aan de geluidsnormen voldoet. Je krijgt dat in een prettig leesbaar en begrijpelijk document.

De installateur kan het Geluidslabel in het mapje met handleiding bij de warmtepomp doen. Als je als installateur slim bent, stop je het ook in je mapje op de computer, om aan te kunnen tonen dat je aan je waarschuwingsplicht over geluid hebt voldaan. Als voor jou de Wkb van toepassing is, stop je de geluidsberekening natuurlijk in het dossier.

Kortom, Geluidslabel biedt een eenvoudige, snelle en werkbare oplossing voor installateurs, zodat ze zeker weten dat geplaatste warmtepompen en airco’s aan de geluidseisen voldoen.

Conclusie

In dit artikel hebben we een overzicht gegeven van de regelgeving die geldt voor de geluidseisen voor warmtepompen en airco’s. De markt voor de warmtepompen en airco’s groeit, en de naleving van de geluidseisen zal steeds belangrijker worden.  

De huidige wetgeving stelt strenge maar ook complexe normen, en de beschikbare tools zijn vaak complex en tijdrovend. Dit zorgt voor een probleem: de geluidsnormen voor warmtepompen en airco’s moeten worden nageleefd, maar het is lastig om de zekerheid te verkrijgen dat dat ook echt het geval is.  

Geluidslabel.com biedt een gebruiksvriendelijke en snelle oplossing voor dit probleem. In een paar minuten maakt de installateur een officiële geluidsberekening. Dit voorkomt klachten, kosten en gedoe achteraf.

Wil je meer weten over hoe jouw installatiebedrijf het beste met de geluidseisen kan omgaan? Test Geluidslabel of vraag direct een offerte aan.

‍